Wat is autisme?
- Michael Roothans
- 27 okt
- 4 minuten om te lezen
Een heldere gids voor volwassenen — zonder labels te forceren
Autisme in het kort
Autisme (ASS: autismespectrumstoornis) is een neurodivergente manier van informatie- en prikkelverwerking. Het gaat niet over “meer of minder waardevol zijn”, maar over anders waarnemen, denken, voelen en communiceren. Veel volwassenen met autisme functioneren goed, maar betalen een energieprijs: na werk of sociale dagen is de batterij vaak leeg, ook als alles “goed” ging.
Belangrijk om te onthouden:
Autisme is geen ziekte die je moet genezen.
Het is levenslang aanwezig, met grote variatie tussen personen.
Ondersteuning draait niet om “iemand veranderen”, maar om werkbare contexten, heldere afspraken en duurzame gewoontes.
Autismespectrum: waarom het bij iedereen anders is
Het woord “spectrum” betekent dat er grote variatie is. De een is uiterst sensitief voor geluid, de ander voor licht of onduidelijke afspraken. Sommigen praten graag en veel, anderen hangen af van structuur en korte, heldere contacten. Je ziet dus geen één “typisch” beeld.
Wel duiken er patronen op: dubbelzinnigheid kost meer energie dan helderheid; onverwachte wendingen vragen langer herstel; drukke ruimtes of informele sociale regels kunnen zwaarder wegen dan de taak zelf. Dat maakt autisme niet minderwaardig, wel anders georganiseerd.
Kenmerken van autisme bij volwassenen
Veel volwassenen beschrijven een soort permanent aan-staan. Het werk lukte, het gesprek ging oké, en toch blijft het systeem draaien. Gedachten herhalen, details terugspoelen, zinnen herformuleren: het hoofd probeert grip te houden. Tegelijk loopt het lichaam soms voor op het verstand: kaken die klemmen, adem die hoger zit, schouders die opstijven. Rationeel weet je dat het “prima” was, maar je zenuwstelsel vraagt pauze die je jezelf niet altijd gunt.
Dit zijn signalen die vaak terugkomen:
Altijd “aan”: na (werk)dagen ben je leeg, ook als het goed ging.
Analyseren & naspelen: je herhaalt gesprekken in je hoofd; je zoekt naar “het juiste antwoord”.
Maskeren: je past je aan (sociaal, emotioneel, praktisch) om de dag door te komen.
Grenzen: je zegt ja terwijl je nee voelt; achteraf frustratie of schuldgevoel.
Duidelijkheid nodig: ongeschreven regels kosten meer energie dan de taak zelf.
Intens voelen: lichaamssignalen (spanning, hartslag, hoofdpijn) lopen soms voor op je hoofd.
Focus & diep werk: hyperfocus als kracht, maar schakelen is lastig.
Herkenning ≠ label. Het doel is begrip en werkbaarheid in jouw leven.
Prikkelverwerking & overprikkeling
Autisme gaat vaak samen met andere prikkeldrempels. Geluid, licht, temperatuur, kledingtextuur, geuren of sociale druk kunnen harder binnenkomen. Overprikkeling wordt zelden netjes aangekondigd; ze sluipt binnen via een opeenstapeling van kleine momenten. Veel mensen herkennen het moment waarop hun hoofd “watten” wordt, concentratie afdwaalt of het lontje korter wordt.
Je systeem kan trager of sneller filteren, waardoor je:
overprikkeld raakt (shutdown, kort lontje, “watten in het hoofd”), of
onderprikkeld aanvoelt en extra prikkels gaat opzoeken (beweging, muziek, ritme).
Kleine eerste hulp:
Plan herstelblokken (5–10 min) na vergaderingen of sociale momenten.
Beperk multi-tasken: één taak, één context, één prioriteit.
Gebruik een grenszin: “Ik kijk dit straks even na en kom erop terug.”
Masking (camoufleren): jarenlang “meedraaien” met een hoge prijs
Masking is jezelf afstemmen op wat sociaal verwacht wordt — glimlachen, meepraten, emoties onderdrukken, ook als het niet past. Het werkt soms “functioneel” (je lijkt prima), maar de prijs is vaak hoog: vermoeidheid, somberheid, identiteitsverwarring en conflict thuis.
Belangrijke nuance: masking is niet “vals doen”. Het is een overlevingsstrategie. In coaching onderzoeken we wanneer het nodig is en hoe je weer bij jezelf kan blijven zonder frictie.
Autisme op het werk
De werkvloer is zelden ontworpen voor neurodiversiteit. Niet de inhoud, maar de context vreet energie: vage doelen, wisselende prioriteiten, vergadercultuur, feedback zonder duidelijk handelingsperspectief. Veel mensen kunnen hun job prima aan, maar vallen stil op de onuitgesproken regels.
Werk biedt structuur en zingeving, maar de spelregels zijn zelden expliciet. Veel volwassenen met autisme lopen niet vast op de inhoud, maar op de context.
Typische drempels:
Vergaderdruk & small talk → energieverlies zonder output.
Onuitgesproken verwachtingen → je probeert te raden wat “men” wil.
Feedback & verandering → lichaam gaat “aan”; herstel duurt te lang.
Wat helpt op de werkvloer:
Afspraken expliciet maken (doel, rol, deadline, kanaal).
Eigentijd plannen (focusblokken, pauzes, post-meeting decompressie).
Grenzen communiceren in je eigen taal, niet via scripts.
Meer weten? Zie de pagina Autisme op het werk of plan een korte kennismaking.
Diagnose of geen diagnose?
Een diagnose kan houvast geven (erkenning, toegang tot regelingen). Maar niet iedereen wil of kan dat traject. Goed om te weten:
Je kan ook zonder diagnose aan jezelf werken.
Coaching vertrekt van wat jij ervaart, niet van een etiket.
Als je tóch een diagnostisch traject wil, kan je dat parallel of later verkennen.
Wat helpt? Zacht, systemisch & lichaamsgericht
In mijn praktijk Anders Verbinden werk ik systemisch (context, patronen, rollen) en lichaamsgericht (signalen voelen vóór de overload). Geen scripts of protocollen — jouw taal en jouw tempo.
Zo ziet een traject eruit:
Kennismaking (telefonisch, kort) – aftoetsen of het klikt en wat je nodig hebt.
Intake (betalend) – doelen, context en eerste ankers.
Startpakket: 5 sessies – genoeg ritme om gedrag en keuzes te laten landen.
Vervolg op maat – alleen als het zinvol is.
Kleine, haalbare stappen die vaak werken:
één prioriteit per blok tijd; rest parkeren;
pauze-afspraken na vergaderingen;
een grenzzin om tijd te winnen: “Ik kom hier vanavond op terug.”
Veelgestelde vragen
Is autisme hetzelfde bij iedereen?
Nee. Het is een spectrum. Twee mensen met autisme kunnen totaal verschillend functioneren.
Hoe weet ik of ik autisme heb?
Alleen een diagnostisch team kan dat vaststellen. Herkenning in dit artikel kan richting geven; je kan intussen zonder diagnose aan je werkbaarheid werken.
Is autisme een handicap?
Autisme is een neurodivergente manier van verwerken. De mismatch tussen jou en de context veroorzaakt vaak de problemen — niet “jij als persoon”.
Helpt coaching of heb ik therapie nodig?
Beiden kunnen waardevol zijn. Coaching focust op actie, context en keuzes; therapie kan dieper op klinische thema’s ingaan. We bekijken samen wat passend is.
Werk je ook online?
Ja. Naast Mol, Geel & Turnhout is online mogelijk, vaak rustiger en praktischer.
Opmerkingen